Αρχική

Από τις πρώτες πρωινές ώρες της 5ης Αυγούστου 2025, η παραλία του Γαβαθά στη βορειοδυτική Λέσβο έγινε σκηνικό μιας συγκλονιστικής προσπάθειας διάσωσης. Ένα νεαρό αρσενικό Ζωνοδέλφινο (Stenella coeruleoalba) βρέθηκε να κολυμπά αδύναμο και αποπροσανατολισμένο σε αβαθή νερά και σύντομα προσάραξε στην ακτή. Η εικόνα του μικρού θαλάσσιου θηλαστικού να παλεύει για τη ζωή του κινητοποίησε αμέσως πολίτες, επιστήμονες, εθελοντές, προσκόπους και την τοπική αυτοδιοίκηση, σε μια από τις πιο οργανωμένες επιχειρήσεις διάσωσης που έχει γνωρίσει το νησί. Το δελφινάκι, που οι διασώστες βάφτισαν «Ορφέα», έμελλε να γίνει το κέντρο μιας πολυήμερης μάχης γεμάτης ελπίδα, αλληλεγγύη και ανιδιοτέλεια.

Η άμεση κινητοποίηση

Μετά την ειδοποίηση λουόμενων, το Ερευνητικό Κέντρο «ΑΡΙΩΝ» ενεργοποίησε το θεσμοθετημένο πρωτόκολλο διάσωσης κητωδών και κάλεσε τις τοπικές εθελοντικές ομάδες. Στο κάλεσμα ανταποκρίθηκαν αμέσως οι Πρόσκοποι, οι οποίοι, μέσω της Προσκοπικής Ομάδας Διάσωσης Άγριας Ζωής Λέσβου, κινητοποίησαν μέλη από το 2ο Σύστημα Προσκόπων Μυτιλήνης, το 5ο Σύστημα Ναυτοπροσκόπων Μήθυμνας και την Περιφερειακή Εφορεία Προσκόπων Λέσβου. Ήταν οι πρώτοι που έφτασαν οργανωμένα στο σημείο και έστησαν τις βασικές δομές υποστήριξης: πρόχειρα σκίαστρα, χώρο ανάπαυσης και, κυρίως, βάρδιες περιφρούρησης και φροντίδας του ζώου σε 24ωρη βάση.

Η προσκοπική παρουσία στο επίκεντρο

Καθ’ όλη τη διάρκεια της επιχείρησης –τέσσερα μερόνυχτα αδιάκοπης προσπάθειας– οι Πρόσκοποι ανέλαβαν το μεγαλύτερο βάρος της φυσικής παρουσίας στο πεδίο. Ήταν εκείνοι που έμειναν στο πλευρό του Ορφέα μέρα και νύχτα, κρατώντας το σώμα του υγρό με θαλασσινό νερό, φροντίζοντας να μην τραυματιστεί στα ρηχά και υποστηρίζοντας τους κτηνιάτρους σε κάθε διαδικασία περίθαλψης. Με την πειθαρχία, την ομαδικότητα και την αφοσίωση που χαρακτηρίζει την προσκοπική κίνηση, δημιούργησαν έναν άξονα γύρω από τον οποίο οργανώθηκε η όλη επιχείρηση.

Η Προσκοπική Ομάδα Διάσωσης Άγριας Ζωής, που διαθέτει πλέον πολύτιμη εμπειρία σε περιστατικά διάσωσης Άγριας Ζωής, συντόνιζε τις εναλλαγές των βαρδιών και στήριζε τα υπόλοιπα συνεργαζόμενα σχήματα: την Ελληνική Ομάδα Διάσωσης Λέσβου, την ΑΝΙΜΑ, το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας και τους πολίτες που προσέτρεξαν εθελοντικά. Χωρίς τη δική τους αντοχή και επιμονή, η τετραήμερη μάχη θα ήταν πρακτικά αδύνατη.

Η επιστημονική φροντίδα

Παράλληλα, υπό την καθοδήγηση των επιστημόνων του «ΑΡΙΩΝ»–της θαλάσσιας βιολόγου Έλενας Ακριτοπούλου και της κτηνιάτρου Ευρυδίκης Κοντεμενιώτου– οργανώθηκε εντατική κτηνιατρική φροντίδα. Η πρώτη κλινική εκτίμηση έδειξε σοβαρή αφυδάτωση, ανοσοκαταστολή και βαριά νευρολογικά συμπτώματα. Με την αδιάκοπη βοήθεια των Προσκόπων, οι κτηνίατροι Κωνσταντίνα Τυροπώλη και Νικήτας Βογιατζής εφάρμοσαν φαρμακευτική αγωγή και υποστηρικτική θεραπεία. Οι βάρδιες, όμως, ήταν εξουθενωτικές, και σε αυτές οι Πρόσκοποι είχαν τον πρώτο λόγο: φρόντιζαν το ζώο, υποστήριζαν τους γιατρούς, εξασφάλιζαν ότι η επιχείρηση θα συνεχιστεί απρόσκοπτα σε 24ωρη βάση.

Η δύσκολη κατάληξη

Παρά την υπεράνθρωπη προσπάθεια όλων, ο Ορφέας δεν τα κατάφερε και κατέληξε στις 8 Αυγούστου. Η νεκροψία έδειξε πως έφερε λοίμωξη από τον ιό morbilli, που προσβάλλει το νευρικό σύστημα των κητωδών και εμφανίζεται συχνότερα λόγω της κλιματικής αλλαγής και της αύξησης της θερμοκρασίας των θαλασσών.

Μια παρακαταθήκη προσφοράς

Η απώλεια ήταν βαριά για όσους έζησαν τέσσερις μέρες στην παραλία του Γαβαθά, αγωνιζόμενοι να σώσουν μια ζωή. Ωστόσο, το παράδειγμα που δόθηκε είναι εξίσου ισχυρό. Η επιχείρηση του Ορφέα αποτέλεσε ένα ζωντανό «εργαστήριο ανθρωπιάς», όπου η επιστημονική γνώση ενώθηκε με το ανιδιοτελές προσκοπικό πνεύμα και την αλληλεγγύη της τοπικής κοινωνίας.

Η Προσκοπική Ομάδα Διάσωσης Άγριας Ζωής Λέσβου απέδειξε για άλλη μια φορά ότι μπορεί να σηκώσει το βάρος δύσκολων αποστολών, λειτουργώντας ως βασικός κρίκος σε κάθε επιχείρηση διάσωσης άγριας ζωής. Ο Ορφέας μπορεί να μην τα κατάφερε, όμως χάρη στη δική τους αυταπάρνηση και επιμονή, άφησε πίσω του ένα δυνατό μήνυμα: ότι η ζωή, ανθρώπινη ή μη, αξίζει κάθε προσπάθεια.

Το Ερευνητικό Κέντρο Διάσωσης και Περίθαλψης Κητωδών-ΑΡΙΩΝ, εξέδωσε το παρακάτω ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ:

Στις 5 Αυγούστου 2025, η Ομάδα Διαχείρισης Εκβρασμών (ΟΔΕ)του «ΑΡΙΩΝ» ειδοποιήθηκε από λουόμενους για την παρουσία ενός ζωντανού δελφινιού,  το οποίο κολυμπούσε σε αβαθή νερά στην παραλία Γαβαθά, στη Λέσβο με εμφανή δυσκολία πλευστότητας. Μετά από σύντομο χρονικό διάστημα, το ζώο προσάραξε στην ακτή. 

Αμέσως, ενεργοποιήθηκε η Ομάδα Διαχείρισης Εκβρασμών (ΟΔΕ)του «ΑΡΙΩΝ», και κινητοποιήθηκε ο μηχανισμός διάσωσης του δελφινιού από το επιστημονικό και επιχειρησιακό δυναμικό του «ΑΡΙΩΝ», όπως προβλέπεται από το θεσμικό πλαίσιο εκβρασμών θαλασσίων ειδών της άγριας πανίδας (ΦΕΚ3376/Β/19-5-2023). Το περιστατικό αφορά ένα νεαρό αρσενικό Ζωνοδέλφινο (Stenellacoeruleoalba), ένα είδος πελαγικής κατανομής που απαντάται συχνά στο Αιγαίο Πέλαγος, αλλά σπάνια εμφανίζεται σε τόσο αβαθείς και παράκτιες ζώνες, εκτός και αν έχει σοβαρό πρόβλημα.

Τον συντονισμό της περίθαλψης ανέλαβε η κα Έλενα Ακριτοπούλου, Θαλάσσια Βιολόγος, Υπ. Διδάκτορας  του Π.Θ., και η κα Ευρυδίκη Κοντεμενιώτου, κτηνίατρος, Υπ. Διδάκτορας  του Α.Π.Θ. και Επιστημονικά Μέλη του «ΑΡΙΩΝ». Οργανώθηκε 24ωρη επιχείρηση διάσωσης και περίθαλψης του δελφινιού στο πεδίο, αποτελούμενη από τα μέλη των τοπικών εκπαιδευμένων διασωστικών ομάδων, την Ελληνική Ομάδα Διάσωσης Λέσβου, τη Προσκοπική Ομάδα Διάσωσης Άγριας Ζωής Λέσβου, το 2^ο Σύστημα Προσκόπων Μυτιλήνης, το 5^ο Σύστημα Ναυτοπροσκόπων Μήθυμνας, την Περιφερειακή Εφορεία Προσκόπων Λέσβου και τοπικούς εθελοντές της ΑΝΙΜΑ, υπό την συνεχόμενη καθοδήγηση του «ΑΡΙΩΝ». 

Πραγματοποιήθηκε στο πεδίο η πρώτη εκτίμηση της κατάστασης του δελφινιού από την τοπική κτηνίατρο του «Δικτύου Εθελοντών Κτηνιάτρων» του «ΑΡΙΩΝ», κα   Κωνσταντίνα Τυροπώλη, υπό την επιστημονική καθοδήγηση της Δρ. Αναστασίας Κομνηνού, καθ. Τμήματος Κτηνιατρικής Α.Π.Θ. και υπεύθυνης του «Δικτύου Εθελοντών Κτηνιάτρων» του «ΑΡΙΩΝ». Από την λεπτομερή κλινική εξέτασηκαι τον αιματολογικό και βιοχημικό έλεγχο, διαπιστώθηκε ότι το νεαρό δελφίνι παρουσίαζε σοβαρή αφυδάτωση, ανοσοκαταστολή και σοβαρά νευρολογικά συμπτώματα πιθανόν ιογενούς  αιτιολογίας. 

Χορηγήθηκε υποστηρικτική και κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή από την κα. Τυροπώλη σύμφωνα με τα κτηνιατρικά πρωτόκολλα,  σε συνεργασία με τον κ. Νικήτα Βογιατζή (μέλος του «ΑΡΙΩΝ», Περιβαλλοντολόγος, εξειδικευμένος στη Διάσωση και Νοσηλεία Θαλάσσιων Θηλαστικών/ Υπ. Διδάκτορας του Π.Θ), οι οποίοι παρείχαν συνεχόμενη 24ωρη κτηνιατρική περίθαλψη και νοσηλεία στο ζωνοδέλφινο.

Δυστυχώς, μετά από τετραήμερη και 24ωρη τιτάνια επιχείρηση διαρκούς συντονισμού, διάσωσης και  εντατικής κτηνιατρικής φροντίδας, τοζώο κατέληξε. Πραγματοποιήθηκε νεκροψία/νεκροτομή και δειγματοληψία από τον κ. Ψύχα Β., Ομ. καθ. Παθολογικής Ανατομικής του Τμήματος Κτηνιατρικής Α.Π.Θ.,  σε συνεργασία με την κ. Τυροπώλη και τον κ. Βογιατζή, για να προσδιοριστούν τα αίτια θανάτου. Τα αποτελέσματα της νεκροψίας ήταν συμβατά με προσβολή από τον ιό morbilli, οποίος μεταξύ άλλων ευθύνεται και για την εκδήλωση θανατηφόρων νευρολογικών συμπτωμάτων. Δείγματα θα αποσταλούν στο Τμήμα Κτηνιατρικής του Α.Π.Θ. για περαιτέρω εργαστηριακές αναλύσεις. 

Στο σύνολο της επιχείρησης, η τοπική αυτοδιοίκηση συνέβαλλε στο έργο διάσωσης από τις πρώτες ώρες εκθαλάσσωσης του δελφινιού με την Αντιδήμαρχο Πρασίνου & Διαχείρισης Αδέσποτων Ζώων Συντροφιάς Δήμου Δυτικής Λέσβου κα Αφροδίτη Βατή και την συνεργάτιδα της κα Μαρία Κατσαρού, τον Αντιδήμαρχο Τεχνικών Έργων Δήμου Δυτικής Λέσβου κ. Ιορδάνη Ιορδάνου, τον Αντιδήμαρχο της Πολιτικής Προστασίας Δήμου Δυτικής Λέσβου κ. Ανδρέα Αξή και τα μέλη αυτής καθώς και μέλη του Πυροσβεστικού Σώματος μεταβαίνοντας επιτόπου στο σημείο και ενισχύοντας την επιχείρηση καλύπτοντας οποιαδήποτε ανάγκη επί 24ωρουβάσεως. 

Επίσης, ενημερώθηκαν για το περιστατικό ο Λιμενικός Σταθμός Σιγρίου, η Διεύθυνση Κτηνιατρικής της Περιφέρειας ΒΑ Αιγαίου και η ΜΔΠΠ του ΟΦΥΠΕΚΑ ΒΑ Αιγαίου.

Η ομάδα του «ΑΡΙΩΝ» θα ήθελε να ευχαριστήσει ιδιαίτερα: 

• Την κτηνίατρο Κωνσταντίνα Τυροπώλη
• Το 2^ο Σύστημα προσκόπων Μυτιλήνης συγκεκριμένα τον Μανώλη Αντωνάκη
• Το 5^ο Σύστημα Ναυτοπροσκόπων Μήθυμνας και συγκεκριμένα τον Στρατή Ζγουρνιός, Ελένη Βουτηράκη και Ειρήνη Κωστάκη
• Την Ελληνική Ομάδα Διάσωσης Λέσβου και πιο συγκεκριμένα τους: Αντιγόνη Πιπεράκη, Βασίλη Ασμάνη, Χαράλαμπο Τζανετέα, Γλυκερία  Σουλουγάνη, Βασίλη Καραμάνο, Φωτεινή Βασιλακάκη.
• Την ΑΝΙΜΑ Σύλλογος Προστασίας και Περίθαλψης Άγριας Ζωής 
• Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου και συγκεκριμένα τον Νίκο Γραμμενόπουλο
• Την Προσκοπική Ομάδα Διάσωσης Άγριας Ζωής Λέσβου και συγκεκριμένα τον Στρατή Βατή
• Την Περιφεριακη Εφορεία Προσκόπων Λέσβου και συγκεκριμένα την Ελπινίκη Δεληγιάννη  
• Τον Δήμο Δυτικής Λέσβου και συγκεκριμένα τα Τμήματα: Πρασίνου & Διαχείρισης Αδέσποτων Ζώων Συντροφιάς, Πολιτικής Προστασία και Τεχνικών Έργων 
• Τον Φορέα Τουρισμού Μολύβου για την ευγενική παραχώρηση της τέντας
• Τον Εξωραϊστικό – Πολιτιστικό Σύλλογο “ο Γαβαθάς”
• Κέντρο Υγείας Καλλονής
• Το Φαρμακείο Μαριόλα Ο. Ε.
• Την Τοπική Κοινότητα Αντίσσης
• Την συνεισφορά του ιδιώτη Ρούντι Ράλλη 
• Τους Andrea και Hanna Canocchi καθώς και τους Ουρίμ και Γκλεντίς Ντόντα για την γνωστοποίηση του περιστατικού    

Και όλους τους μεμονωμένους εθελοντές που συνέβαλαν με την καρδιά τους σε μια τόσο απαιτητική συνθήκη. 

ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΑΣΩΣΗΣ ΓΙΑ ΚΗΤΩΔΗ (Δελφίνια και Φάλαινες)

 Στις ελληνικές θάλασσες έχουν καταγραφεί 9 είδη κητωδών όπως, η Πτεροφάλαινα, ο Φυσητήρας, ο Ζιφιός, η Ρυγχοφάλαινα, το Σταχτοδέλφινο, το Ρινοδέλφινο, το Κοινό δελφίνι, το Ζωνοδέλφινο,και η Φώκαινα. Περιστασιακά, έχουν καταγραφεί και άλλα 5 είδη κητωδών όπως, η Μεγάπτερη φάλαινα η Ψευδόρκα, ο Δίδοντος Μεσοπλόδοντας, το Στενόρυγχο δελφίνι και το Στικτοδέλφινο.

Η σωστή διαχείριση των τραυματισμένων ή άρρωστων κητωδών τα οποία εκβράζονται ζωντανά στις ακτές μας,  είναι ιδιαίτερα σημαντική μέσα στις πρώτες ώρες και καθοριστική για την επιβίωση του ζώου. Η άμεση παρέμβαση κτηνίατρου ή ειδικού είναι απαραίτητη σε κάθε περίπτωση αλλά δεν είναι πάντα εφικτή. Είναι δυνατή όμως η παροχή πρώτων βοηθειών από εκπαιδευμένα άτομα σε βασικές τεχνικές διάσωσης ή και από παρευρισκόμενους με την καθοδήγηση ειδικών. Έτσι, για την παροχή πρώτων βοηθειών  σε δελφίνια  και φάλαινες, που   εκβράζονται ζωντανά, στις ακτές της χώρας και είναι τραυματισμένα, άρρωστα, ορφανά, εγκλωβισµένα ή αποπροσανατολισµένα, επικοινωνείστε με  το Ερευνητικό Κέντρο Διάσωσης και Περίθαλψης Κητωδών-ΑΡΙΩΝ  κάθε ηµέρα σε24ωρη βάση, στα τηλέφωνα επικοινωνίας : 6945-531850 και 6945-644994

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑΚΑΝΕΤΕ ΟΤΑΝ ΔΕΙΤΕ ΕΝΑ ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΕΝΟ ή ΑΡΡΩΣΤΟ ΚΗΤΩΔΕΣ

1)    Βεβαιωθείτε ότι το ζώο είναι ζωντανό.

2)    Ελέγξτε την αναπνοή. Αναπνέει κάθε 15-20 δευτερόλεπτα.

3)    Ο φυσητήρας πρέπει να ανοιγοκλείνει τα ρουθούνια.   Φροντίστε να είναι καθαρός και πάντοτε έξω από το νερό.

4)    Μην το οδηγείτε ποτέ στα βαθιά. Μη το τραβάτε από τα πτερύγια ή την ουρά.

5)    Διατηρείστε  υγρά και δροσερά, τα μέρη του σώματος που είναι εκτεθειμένα στον αέρα με θαλασσινό νερό.

6)     Σκεπάστε το ζώο με ανοιχτόχρωμο και υγρό  ύφασμα, αφήνοντας ακάλυπτα τα πτερύγια, τα μάτια και τον φυσητήρα.

7)    Μην ρίχνετε νερό ή οτιδήποτε άλλο στον φυσητήρα

8)     Καλύψτε με βαζελίνη (όχι αντηλιακά) τα μέρη του σώματος που είναι εκτεθειμένα στον ήλιο και στον αέρα. Προσοχή, όχι στα μάτια, στον φυσητήρα και στην περιοχή γύρω από το στόμα.

9)    Μην χορηγείτε τροφή ή υγρά στο ζώο.

10)  Απομακρύνετε τον κόσμο. Διορίστε έναν “υπεύθυνο ακτής”, ο οποίος θα κατευθύνει και θα συντονίζει τη διαδικασία της διάσωσης. Τοποθετήστε περιοριστικά σχοινιά γύρω από την περιοχή διάσωσης στην ακτή, έτσι ώστε να απομακρύνεται το πλήθος

11)  Απαραίτητη η ηρεμία και ησυχία κατά τους χειρισμούς. Το στρες μπορεί να αποβεί μοιραίο.

12)  Ειδοποιείστε αμέσως τον «ΑΡΙΩΝ» που έχει μακρόχρονη εμπειρία σε διασώσεις κητωδών (τηλ.6945-531850 ή 6945-644994) και το τοπικό λιμεναρχείο (108).

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ ΟΤΑΝ ΔΕΙΤΕΕΝΑ ΝΕΚΡΟ ΚΗΤΩΔΕΣ

1)    Φωτογραφήστε ή βιντεοσκοπήστε το ζώο από όλες τις πλευρές του (κυρίως το πρόσωπο με τα δόντια, τα πτερύγια του, τη ράχη τουκαι τη κοιλιά του).

2)    Μετρήστε το συνολικό του μήκος από την άκρη του ρύγχους του μέχρι τη σχισμή της ουράς του.

3)    Στείλτε το υλικό σας στον ΑΡΙΩΝ (Email: arion@arion.org.gr) μαζί με την ακριβή τοποθεσία που βρίσκεται το ζώο (συντεταγμένες).

4)    Ειδοποιείστε αμέσως τον «ΑΡΙΩΝ» που έχει μακρόχρονη εμπειρία σε νεκροψίες-νεκροτομές και δειγματοληψίες κητωδών με στόχο τη διερεύνηση των αιτιών θανάτου (τηλ. 6945-531850 ή 6945-644994) και το τοπικό λιμεναρχείο (108).

Μπορείτε να κάνετε και ΑΝΑΦΟΡΑΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗΣ στη σελίδα: http://www.arion.org.gr/cetaceans-observation

Βιβλιογραφία: Κομνηνού Αναστασία και Δρούγα Αιμιλία, 2001. Πρώτες Βοήθειες για Κητώδη, Διαχειριστική Αρχή CITES/Υπουργείο Γεωργίας, Εκδόσεις RE.AD.CO., ISBN 960-87156-0-1, Αθήνα.

Ο Πελαργός στο Ανεμοχώρι είχε πιθανότατα υποστεί ηλεκτροπληξία και ήταν αδύναμο, δεν μπορούσε να πετάξει. 

Κάτοικος της περιοχής που είδε το άτυχο πτηνό ειδοποίησε το Α.Τ. Κρεστένων, που ειδοποίησε το Α.Τ. Πύργου, που ειδοποίησε το Δασαρχείο Ολυμπίας, το οποίο με την σειρά του ειδοποίησε το μέλος της ΠΟΔΑΖ (Προσκοπική Ομάδα Διάσωσης Άγριας Ζωής) Χριστίνα Νάνου, του 1ου Συστήματος Προσκόπων Πύργου, που εργάζεται στον Δήμο Ζαχάρως και έχει συνεργασία με τα παραπάνω γραφεία. 

Με την βοήθεια συναδέλφου της (εν ώρα εργασίας) και την βοήθεια μέλους τοπικού Φιλοζωικού Συλλόγου Κρεστένων: noiazomaiphilozoikekrestenon περισυλλέχθηκε από το Ανεμοχώρι, μεταφέρθηκε στην Ζαχάρω, όπου του χορηγήθηκαν οι πρώτες βοήθειες και στην συνέχεια μεταφέρθηκε αυθημερόν με ΚΤΕΛ στον Σύλλογο Προστασίας και Περίθαλψης Άγριας Ζωής ΑΝΙΜΑ (Αθήνα) για περίθαλψη. 

Γνωρίζουμε τον Λευκό Πελαργό (από την Ορνιθολογική Εταιρεία)

Ο Λευκός Πελαργός είναι από τα πιο γνωστά, και αγαπητά, είδη πουλιών στη χώρα μας, την Ευρώπη αλλά και την Αφρική και μεγάλο τμήμα της δυτικής Ασίας, χάρη στην απαραγνώριστη εμφάνιση και μέγεθός του, όπως και στη συνήθειά του να ζει και να φωλιάζει κοντά στον άνθρωπο, σε οικισμούς, χωριά και πόλεις.

Ψηλός, κομψός, με μακριές πλατιές φτερούγες και φωτεινό κόκκινο ράμφος, εκπέμπει διαρκώς γαλήνη και στωικότητα, ενώ θεωρείται ένα από τα πιο ωφέλιμα είδη πουλιών αφού τρέφεται με έντομα, σαύρες, ποντίκια και φίδια.

Οι πελαργοί είναι κοσμοπολίτικα πουλιά, καθώς απαντούν σε όλα τα θερμά και εύκρατα μέρη της γης, έκτος από τη Νέα Ζηλανδία, την Ωκεανία και τη Βόρεια Αμερική. Απολιθώματα πελαργών βρέθηκαν σε στρώματα του Ολιγοκαίνου, ηλικίας 50 εκατομμυρίων ετών. Σήμερα σε όλον τον κόσμο ζουν 17είδη πελαργών, από τα οποία στην Ευρώπη, όπως και στην Ελλάδα, απαντούν μόνο ο Λευκός Πελαργός (Ciconia ciconia) και ο ΜαύροςΠελαργός (Ciconia nigra).

Ο Λευκός Πελαργός ανήκει στην τάξη των πελαργόμορφων πτηνών, συγγενεύοντας με τους ερωδιούς, τις ιβίδες και τις χουλιαρομύτες. Όπως τα είδη αυτά, ξεχωρίζουν τα μακριά πόδια και ράμφος του, που του επιτρέπουν να κινείται και να τρέφεται μέσα και κοντά στο νερό –έτσι, κατατάσσεται συχνά σε μια ομάδα πτηνών που αποκαλούμε καλοβατικά πτηνά. Οι πελαργοί, σε σύγκριση με τους λοιπούς συγγενείς, προτιμούν κάπως ξηρότερα ενδιαιτήματα, συνεχίζοντας όμως να έχουν ανάγκη υγροτόπους και παρόμοιες εκτάσεις για την επιβίωσή τους.

Έχει ιδιαίτερα μεγάλο μέγεθος (95-100εκ) και άνοιγμα φτερών(195-205εκ) αντίστοιχα! Το κόκκινο ράμφος του είναι ένα χαρακτηριστικό που μοιράζεται με συγγενικό του τον Μαύρο Πελαργό, από τον οποίο ξεχωρίζει όμως εύκολα χάρη, φυσικά, στο λευκό χρώμα του φτερώματός του, που αντικαθίσταται με μαύρο μόνο στα ερετικά φτερά (μεγάλα φτερά της φτερούγας που χρησιμοποιούνται για πτήση) και τα καλυπτήριά τους. Οι μακριές φτερούγες του είναι κατάλληλες για ανεμοπορία, αν και συχνά πετάει μικρές αποστάσεις με αργά φτεροκοπήματα.

Ένα πτηνό τόσο μεγάλο όσο είναι ο πελαργός δεν μπορεί να είναι εκλεκτικό στην τροφή του, γιατί χρειάζεται μεγάλη ποσότητα. Πραγματικά οι πελαργοί τρέφονται με κάθε είδους μικρά ζώα όπως έντομα, που τα καταπίνουν ολόκληρα ή αφού τα τεμαχίσουν προηγουμένως. Η διατροφή τους περιλαμβάνει ερπετά(φίδια και σαύρες), αμφίβια (βατράχια και φρύνους), μικρά θηλαστικά(αρουραίους, ποντίκια, τυφλοπόντικες) και έντομα (νύμφες, κολεόπτερα, και ορθόπτερα). Επίσης τρέφονται με αυγά και νεοσσούς διαφόρων πουλιών.

Σπάνια αναζητούν ψάρια αλλά όταν τα βρουν, ιδιαίτερα κατά την περίοδο της μετανάστευσης, τα καταναλώνουν σε μεγάλους αριθμούς. Τρέφεται γρήγορα όταν υπάρχει αφθονία τροφής. Έχει παρατηρηθεί ότι ένας πελαργός έφαγε44 ποντίκια και ένα βάτραχο σε μια ώρα. Ένας άλλος έπιασε 25-30 τριζόνια σε ένα λεπτό και ένας τρίτος 77 σκουλήκια σε 18 λεπτά.

Αναλόγως την εποχή και τις καιρικές συνθήκες προσαρμόζεται και η διατροφή του. Σε χρονιές ξηρασίας ο πελαργός τρέφεται με έντομα και ποντίκια ενώ σε περιόδους βροχών τρέφεται σχεδόν αποκλειστικά με υδάτινους οργανισμούς.

Κυρίως τρέφεται μόνος του ή σε ζευγάρια, αλλά όταν υπάρχει αφθονία τροφής παρατηρούνται οικογένειες ή και μεγάλα κοπάδια. Tην περίοδο της αναπαραγωγής τρέφεται κοντά στην φωλιά 500-1000 μ. αν χρειαστεί όμως μπορεί να απομακρυνθεί από 3 έως 5 χιλιόμετρα ίσως και περισσότερο.

Ο Λευκός Πελαργός αντιμετωπίζει, παρά την ευρεία κατανομή του και τη φήμη του στον άνθρωπο, συγκεκριμένες κομβικές απειλές, οι οποίες αντικατοπτρίζουν προβλήματα συνύπαρξης του ανθρώπου με τα φυσικά οικοσυστήματα.

Μία από τις σημαντικότερες απειλές για το είδος είναι η ηλεκτροπληξία σε γραμμές μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος. Το είδος χρησιμοποιεί στύλους του ηλεκτρικού δικτύου για να φωλιάσει αλλά και κατά τη μετανάστευση, οπότε και μπορεί ένας μεγάλος αριθμός πελαργών να χρησιμοποιήσει στύλους για στάθμευση, συχνά κατά τις νυχτερινές ώρες. Το μεγάλο μέγεθος και άνοιγμα φτερών του είδους και η τάση του να χρησιμοποιεί τους στύλους το καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτο, καθώς πολύ συχνά είτε τα φτερά ή πόδια του αγγίζουν δύο καλώδια ταυτόχρονα είτε, κάτι δυστυχώς συχνό, μπορεί να υπάρχει πρόβλημα μόνωσης που επηρεάζει πτηνά που σταματούν να ξεκουραστούν σε στύλους. Αυτό το φαινόμενο φαίνεται να είναι πολύ συχνότερο από το αντιληπτό, καθώς το ηλεκτρικό δίκτυο σε χώρες όπως η Ελλάδα είναι ιδιαίτερα εκτεταμένο, και τα γνωστά περιστατικά αφορούν μικρό τμήμα αυτού – επίσης επηρεάζει περισσότερα και συχνά σπανιότερα μεγάλα είδη, όπως αρπακτικά (Σπιζαετός, Χρυσαετός, Μπούφος) και πτωματοφάγα (Όρνιο, Μαυρόγυπας).

Ένα άλλο αξιοσημείωτο πρόβλημα είναι η απότομη και αισθητή μείωση των κατάλληλων βιοτόπων τροφοληψίας του Λευκού Πελαργού –τα υγρολίβαδα, οι πλημμυρισμένες περιοχές και οι υγρότοποι. Η εξάρτηση του είδους από το νερό, αν και μικρότερη σε σχέση με ερωδιούς και παρόμοια είδη, είναι κομβική αιτία της μείωσης που έχει υποστεί το είδος κατά τη διάρκεια των τελευταίων αιώνων, οπότε και έχουν αποξηρανθεί και εξαφανιστεί πολλοί υγρότοποι ποικίλης έκτασης, βιοποικιλότητας και επακόλουθης σημασίας.

Συνοψίζοντας, απειλές με μικρότερο αλλά μη αμελητέο αντίκτυπο αποτελούν η λαθροθηρία, που είναι έντονη σε συγκεκριμένα σημεία κατά τη μετανάστευση του είδους (Λίβανος, Μάλτα κ.α.), η χρήση ζιζανιοκτόνων σε καλλιέργειες που οδηγούν σε συσσώρευση τοξικών ουσιών σε ένα άτομο μέσω της τροφής, και η ένταση προσβολής από παράσιτα σε διάφορα στάδια του κύκλου ζωής του είδους. Αποτελέσματα αυτών είναι η μείωση των ενήλικων αναπαραγόμενων ατόμων, των αυγών, των νεοσσών και της αναπαραγωγικής επιτυχίας του είδους, ο πληθυσμός του οποίου έχει παρουσιάσει εντονότατες αυξομειώσεις τον τελευταίο αιώνα.

VI. 11. ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΕΝΟΙ ΠΕΛΑΡΓΟΙ: ΣΥΛΛΗΨΗ, ΜΕΤΑΦΟΡΑ

(απόσπασμα από το A guide to theprotection of the white stork, LifeCICONIA-PL)

Οι τραυματισμένοι πελαργοί μπορούν να χωριστούν σε δύο ομάδες. Η πρώτη ομάδα περιλαμβάνει σοβαρά τραυματισμένα πουλιά, τα οποία είναι εύκολο να συλληφθούν, και το πιο σημαντικό είναι να τους παρασχεθούν γρήγορα οι πρώτες βοήθειες και να μεταφερθούν το συντομότερο δυνατό σε κέντρο αποκατάστασης, όπου θα λάβουν εξειδικευμένη βοήθεια. Η δεύτερη ομάδα είναι τα ελαφρώς τραυματισμένα πουλιά, τα οποία συνήθως ζουν νομαδικά στα χωράφια και είναι ικανά να διαφύγουν από τον άνθρωπο.Αυτή η ομάδα είναι δύσκολο να συλληφθεί, καθώς γενικά αυτά τα πουλιά είναι σε καλή γενική κατάσταση. Μετά τη σύλληψη, την εξέταση (εκτός αν παρουσιάζουν σημάδια μυίασης του τραύματος) και την παροχή πρώτων βοηθειών στον πελαργό, μπορεί να περιμένει για μεταφορά ακόμα και μερικές ημέρες, επειδή τυχόν κατάγματα έχουν ήδη μεγαλώσει μαζί ή είναι επουλωμένα τραύματα με προεξέχοντα θραύσματα οστών.

VI. 11. 1. ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΕΝΟΙ ΠΕΛΑΡΓΟΙ: ΣΥΛΛΗΨΗ

Όταν σχεδιάζετε να συλλάβετε έναν πελαργό, πρέπει να θυμάστε ότι η πρώτη αρχή, η οποία είναι καθολική για όλα τα άγρια ζώα, είναι η οργάνωση της δράσης. Αν αποφασίσουμε να πιάσουμε, πρέπει να γνωρίζουμε:

• ποιος και πώς θα πιάσει το πουλί 
• ποιος θα κρατήσει το πουλί μέχρι τη μεταφορά 
• πότε θα γίνει η μεταφορά (και το είδος του δοχείου για τη μεταφορά) 
• ποιος και πότε θα παράσχει ιατρική βοήθεια στο πουλί και πριν από αυτό πρώτες βοήθειες 
• τελικά, πού θα μεταφερθεί το πουλί και αν η εγκατάσταση είναι κατάλληλη και συμφωνεί να δεχτεί έναν τέτοιο ασθενή 

Υγεία και ασφάλεια – ασφάλεια των ανθρώπων

Να θυμάστε ότι η ανθρώπινη ασφάλεια είναι πάντα η πιο σημαντική, ακόμα και με κόστος την παράταση της επιχείρησης διάσωσης, ακόμα και αν οι πιθανότητες του ζώου μειώνονται με την ώρα. Ποτέ μην ρισκάρετε τη ζωή σας, π.χ. σκαρφαλώνοντας σε στύλους ηλεκτρικού ρεύματος με ζωντανά καλώδια. Όταν έχουμε να κάνουμε με άγριους πελαργούς, πάνω απ' όλα πρέπει να θυμόμαστε ότι το ράμφος ενός πελαργού, το οποίο τα πουλιά χρησιμοποιούν για να συλλάβουν τα θύματά τους και να αμυνθούν από τα αρπακτικά, αποτελεί πραγματική απειλή για τους ανθρώπους. Επομένως, κατά τη σύλληψη ενός πελαργού, πιάστε πρώτα το ράμφος του και μετά προσπαθήστε να σπρώξετε απαλά το πουλί στο έδαφος. Στη συνέχεια, μπορείτε να προσπαθήσετε να ακινητοποιήσετε τα φτερά και τα πόδια, ή να τα εξετάσετε. Σε καμία περίπτωση μην σκύβετε πάνω από έναν πελαργό με απροστάτευτο ράμφος!  Όταν πιάνετε το ράμφος, θυμηθείτε να μην εμποδίσετε τα ρουθούνια.

Υγεία και ασφάλεια – ασφάλεια των πουλιών

Οι πελαργοί, ως πουλιά με μακριά πόδια, είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι σε κατάγματα και διαστρέμματα. Ορισμένα από τα οστά των πουλιών είναι πνευματωμένα, δηλαδή περιέχουν εσωτερικά εκκολπώματα αεροφόρων σάκων. Τα κατάγματα τέτοιων οστών, π.χ. του βραχιονίου ή του μηριαίου, λειτουργούν επίσης ως οδός πρόσβασης για προνύμφες μυγών, βρωμιά και βακτήρια απευθείας στην κοιλότητα του σώματος. Οι νεαροί πελαργοί σε μια αγχωτική κατάσταση και χωρίς διέξοδο, παίρνουν μια ξαπλωτή θέση – την ίδια όπως στη φωλιά. Αυτό διευκολύνει όλες τις ενέργειες και την ακινητοποίηση – μόνο τα φτερά μένουν για να ακινητοποιηθούν. Τα ενήλικα πουλιά δεν θα είναι τόσο πρόθυμα να πάρουν αυτή τη θέση με τα πόδια λυγισμένα κάτω από το σώμα. Μπορείτε τότε, αφού πιάσετε το ράμφος (τα ενήλικα πουλιά είναι ιδιαίτερα γρήγορα και επικίνδυνα), να προσπαθήσετε να ενώσετε τα φτερά και να πιέσετε το πουλί απαλά αλλά σταθερά στο έδαφος. Ο παρακάτω κατάλογος περιέχει τον βασικό εξοπλισμό που χρησιμοποιείται για τη σύλληψη πελαργών:

1. Οπτικό φράγμα – μπορεί να είναι ένα απλό ύφασμα με προσαρμοσμένο βάρος που χρησιμοποιείται για να κατευθύνει τον πελαργό σε ένα σημείο όπου μπορεί να πιαστεί με τα χέρια, ή να του ρίξετε π.χ. μια κουβέρτα.
2. Δίχτυα δεν πρέπει να είναι πολύ βαριά, γιατί το μπλεγμένο πουλί κινδυνεύει να τραυματιστεί στα πόδια. Τα δίχτυα ρίψης μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε μικρές αποστάσεις και απαιτούν τη συνεργασία τουλάχιστον 2 ατόμων. Είναι μέτρια αποτελεσματικά στην περίπτωση πουλιών που πετάνε προς τα πάνω, και πιο χρήσιμα για την παγίδευση πουλιών που δεν μπορούν να πετάξουν. Η δεύτερη τεχνική χρήσης διχτυών περιλαμβάνει την απλώσή του σε κάποιο μήκος (από τουλάχιστον 2 άτομα) και την κατεύθυνση του πουλιού πάνω σε αυτό. Αυτή η τεχνική απαιτεί τη συνεργασία πολλών ατόμων και είναι αγχωτική για τα πουλιά, και επιπλέον τα εκθέτει σε υπερβολική και αναγκαστική προσπάθεια.

Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται θηλιές για τη σύλληψη θηλαστικών για τη σύλληψη πελαργών. Επίσης, το λεγόμενο «κοπάδιασμα» του πουλιού, δηλαδή η ενόχλησή του μέχρι να χάσει τη δύναμή του, δεν είναι κατάλληλη μέθοδος. Εκτός από το ότι είναι απάνθρωπο, για το πουλί μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες για την υγεία του, συμπεριλαμβανομένης της σοβαρής μυοπάθειας (μυϊκή βλάβη).

Μετακίνηση πελαργών

Ευτυχώς, οι λευκοί πελαργοί δεν είναι μεγάλα πουλιά και μπορούν εύκολα να χωρέσουν κάτω από το μπράτσο, περιβαλλόμενοι από ένα σταθερό κράτημα του μπράτσου. Τα μικρά μπορούν να μετακινηθούν με τα πόδια λυγισμένα κάτω από το σώμα, οι ενήλικες μπορεί να προσπαθήσουν να ξεφύγουν από αυτή τη θέση, τότε περιβάλλουμε τα φτερά με το μπράτσο και πιέζουμε στο σώμα.  Με το άλλο χέρι ασφαλίζουμε το κεφάλι πιάνοντας το ράμφος.  Μπορείτε επίσης να μεταφέρετε έναν πελαργό με το κεφάλι του στραμμένο προς τα πίσω.

Σημείωση: Τα πουλιά ηρεμούν στο σκοτάδι, επομένως μπορείτε να καλύψετε τα μάτια των ιδιαίτερα νευρικών πουλιών - π.χ. βάζοντας μια πετσέτα στο κεφάλι του - αλλά δεν πρέπει να εμποδίζει την αναπνοή.

VI. 11. 2. ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΕΝΟΙ ΠΕΛΑΡΓΟΙ: ΜΕΤΑΦΟΡΑ

Στην περίπτωση τραυματισμένων πουλιών, πριν τα τοποθετήσετε στο δοχείο μεταφοράς (χαρτόκουτο), αν χρειάζεται και όπου είναι δυνατόν, πρέπει να τους δοθούν πρώτες βοήθειες. Στην περίπτωση καταγμάτων, τόσο των φτερών όσο και των ποδιών, ειδικά των ανοικτών καταγμάτων, η κίνηση πρέπει να περιοριστεί, κάτι που δεν πρέπει ποτέ να σημαίνει ότι θα το κρατήσετε σε μια θέση για μεγάλο χρονικό διάστημα, η οποία καθιστά αδύνατη την ίσιωση των ποδιών ή του λαιμού. Είναι απαράδεκτο να τυλίξετε σφιχτά το πουλί με ταινία ή σπάγκο.

Μεταφορέας

Στην πράξη, ο καλύτερος τύπος μεταφορέα για τον πελαργό είναι ένα σωστά διαμορφωμένο χαρτόκουτο. Φαίνεται ότι ένας τραυματισμένος πελαργός, ο οποίος έχει φτάσει στο μέγεθος ενός ενήλικου πουλιού, μπορεί να αντέξει ακόμα και αρκετές ώρες μεταφοράς σε ένα κουτί με τις διαστάσεις:

• Πλάτος: 40 cm (με κατάγματα στα φτερά ακόμα και 30 cm) 
• Μήκος: 70 cm 
• Ύψος: 70 cm (σε αυτό το ύψος είναι ήδη δυνατή η λήψη θέσης με τους αστραγάλους μισο-τεντωμένους) 

Τα νεοσσοί μπορούν να μεταφερθούν σε μικρότερα χαρτόκουτα, προσαρμοσμένα στο μέγεθός τους. Για μικρές αποστάσεις, είναι αποδεκτή η μεταφορά πελαργών σε σάκους, π.χ. σάκους που χρησιμοποιούνται για σιτηρά. Μια τρύπα για το κεφάλι πρέπει τότε να γίνει και το άλλο άκρο πρέπει να ασφαλιστεί με έναν ισχυρό σπάγκο. Ένα πουλί μπορεί να μεταφερθεί με αυτόν τον τρόπο έως και 3 ώρες. Μετά από αυτό το διάστημα μπορεί να προκληθεί προσωρινή ή μόνιμη βλάβη στα πόδια.  Οι πελαργοί δεν πρέπει να μεταφέρονται σε κλουβιά, όπου μπορούν εύκολα να πιαστούν τα πόδια, το κεφάλι ή τα φτερά τους. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να μεταφέρεται περισσότερος από ένας πελαργός σε έναν μεταφορέα, καθώς αυτό είναι επικίνδυνο ακόμα και για τα νεοσσούς.

Άλλοι κανόνες που πρέπει να πληροί ένας μεταφορέας:

1. Μια συμπαγής επιφάνεια που αποτρέπει την ολίσθηση: λόγω του γεγονότος ότι οι πελαργοί είναι πουλιά με μακριά πόδια, κατά τη διάρκεια στροφών και φρεναρίσματος του οχήματος, χάνουν εύκολα την ισορροπία τους, και οι προσπάθειες να σηκωθούν σε μια ολισθηρή επιφάνεια σχεδόν πάντα καταλήγουν σε τραυματισμούς των αρθρώσεων.
2. Στερεά τοιχώματα και πάνω μέρος: αυτό περιορίζει τον αριθμό των ερεθισμάτων που φτάνουν στο πουλί, το ημίφως έχει ηρεμιστική επίδραση, εξαλείφει τον κίνδυνο να πιαστεί και να τραυματιστεί. Ωστόσο, ο μεταφορέας πρέπει να έχει αερισμό, π.χ. τρύπες κομμένες στο κουτί.
3. Εάν έχουμε να κάνουμε με κατάγματα ενός ή και των δύο κάτω άκρων, το κουτί ή ο μεταφορέας πρέπει να γεμιστεί μέχρι τη μέση (τουλάχιστον 1/3) με ένα μαλακό υλικό, π.χ. σανό, μπάλες χαρτιού, μπάλες φελιζόλ, έτσι ώστε το βάρος του πουλιού να μην επιβαρύνει τα πόδια.

Κατά τη μεταφορά:

Οι χνουδωτοί νεοσσοί πρέπει να έχουν θερμική άνεση σε όλη τη διαδρομή, δηλαδή περίπου  30∘C, χωρίς ρεύματα αέρα. Θερμοκρασίες υψηλότερες από 35∘C μπορεί να οδηγήσουν σε θερμοπληξία και θάνατο0.  Για να αξιολογήσετε τη συμπεριφορά και την κατάσταση του νεοσσού, είναι καλύτερο να είστε σε επαφή με ένα κέντρο αποκατάστασης (ΑΝΙΜΑ ή ΔΡΑΣΗ για την ΑΓΡΙΑ ΖΩΗ). Κατά την οδήγηση, μόνο οι χνουδωτοί νεοσσοί (και αυτό μόνο όταν το ταξίδι διαρκεί περισσότερο από 3-4 ώρες) πρέπει να τρέφονται, και ακόμα και αυτό εξαρτάται από την υγεία τους, γιατί μερικές φορές είναι πολύ αδύναμοι για να φάνε και τότε η βοήθειά μας θα περιοριστεί στη διασφάλιση της θερμικής τους άνεσης. Είναι καλύτερο να μην ταΐζετε τα πουλιά αμέσως πριν τη μεταφορά. Αυτό το είδος αναμασά εύκολα την τροφή σε αγχωτικές καταστάσεις, κάτι που αναμφίβολα περιλαμβάνει τη μεταφορά. Δεν συνιστάται να δίνετε στους πελαργούς νερό για να πιούν κατά τη διάρκεια της μεταφοράς, εκτός αν είναι τόσο μεγάλη που είναι προγραμματισμένα διαλείμματα και τα πουλιά απελευθερώνονται από τα δοχεία, και η κατάστασή τους τους επιτρέπει να πίνουν μόνα τους. Σε άλλες περιπτώσεις, πρέπει να είναι προετοιμασμένα για το δρόμο, π.χ. με ενδοφλέβια υγρά και ηλεκτρολύτες που χορηγούνται από κτηνίατρο.

Την Τετάρτη 6 Αυγούστου, με μεγάλη έκπληξη, είδαμε στο viber ανάρτηση του Διασώστη Μεθόδιου Κυριακόπουλου από το 1^ο Σύστημα Ιωαννίνων, για έναν μικρό Σκίουρο που βρέθηκε στο Μέτσοβο και μετά , μέσω Ιωαννίνων στάλθηκε στην ΑΝΙΜΑ (Αθήνα) για περίθαλψη. Μάλιστα έκαναν και την σχετική ανάρτηση που βλέπετε παρακάτω:

Η διάσωση ενός μικρού σκίουρου, δεν είναι συνηθισμένη στην Ελλάδα, μια και είναι κάτοικοι των ορεινών δασών και των ορεινών περιοχών.  Μικρός, χαριτωμένος και έξυπνος, ο κόκκινος σκίουρος είναι ένας πρωταθλητής της επιβίωσης που παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στα μεικτά δάση των ελληνικών βουνών. Ας τον γνωρίσουμε καλύτερα:

Το επιστημονικό του όνομα είναι Sciurus vulgaris, δηλαδή «Σκίουρος ο κοινός». Ο σκίουρος είναι ένα μικρό, ευκίνητο, τρωκτικό με λεπτό σώμα. Τα χρώματα του ποικίλλουν καθώς το καλοκαίρι έχει έντονο κόκκινο-καφέ χρώμα και το χειμώνα σοκολατί-καφέ χρώμα με γκρίζες ανταύγειες, ενώ το στήθος του είναι μόνιμα λευκό. Τα αφτιά του τον χειμώνα βγάζουν μακρύ όρθιο τρίχωμα, ενώ την ίδια εποχή βγάζει τρίχωμα στα πέλματα το οποίο χάνει το καλοκαίρι.  Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό, απ’ όπου βγαίνει και το όνομα του (σκιά+ουρά) είναι η μεγάλη φουντωτή ουρά που πολλές φορές φτάνει σε μήκος το υπόλοιπο σώμα του ζώου. .Οι σκίουροι ζούνε κυρίως σε δάση πλατύφυλλων και κωνοφόρων σε σημεία που συνορεύουν με μεικτή βλάστηση από δέντρα, όπως βελανιδιές, καρυδιές, καστανιές, λεύκες, φουντουκιές, κ.α. Πολλές φορές ζούνε γύρω από χωριά και οικισμούς, ακόμα και σε πάρκα, καθώς προσελκύονται από διάφορα καρποφόρα δέντρα που χρησιμοποιούνται σε καλλιέργειες. Στην Ελλάδα ζούνε σε όλους τους ορεινούς όγκους της Βόρειας Ελλάδας και της Πίνδου φτάνοντας μέχρι την Πάρνηθα στην Στερεά και το Μαίναλο και τον Ταΰγετο στην Πελοπόννησο, ενώ απουσιάζει από τα νησιά.

Ο σκίουρος είναι μοναχικό, ημερόβιο είδος που βγαίνει από τη φωλιά του μισή ώρα μετά την ανατολή. Δραστηριοποιείται περισσότερο τέσσερις ώρες μετά την ανατολή και τρεις ώρες πριν τη δύση. Η φωλιά τους αποτελείται από κλαδιά και ξερά φύλλα στοιβαγμένα με έναν κυκλικό τρόπο, ψηλά πάνω στα δέντρα, ενώ κάθε σκίουρος μπορεί να χρησιμοποιεί περισσότερες από μία φωλιές. Οι σκίουροι δεν πέφτουν σε χειμέρια νάρκη, αλλά μπορεί να κάτσουν αρκετές μέρες μέσα στη φωλιά όταν ο καιρός είναι άσχημος. Δεν μπορούν να χωνέψουν την κυτταρίνη και βασίζονται αποκλειστικά σε τροφές πλούσιες σε πρωτεΐνες, υδατάνθρακες και λίπος. Οι σκίουροι τρώνε μια μεγάλη ποικιλία τροφών, όπως καρπούς από κουκουνάρια, καρύδια, φουντούκια, αμύγδαλα, βατόμουρα και άλλα φρούτα του δάσους, άνθη, μανιτάρια, έντομα, ακόμη και αυγά πουλιών. Πολλές φορές τρώνε χώμα και ξύλα για την απόκτηση μεταλλικών στοιχείων. Αποθηκεύουν στη γη και στις τρύπες των δέντρων μεγάλες ποσότητες καρπών για να τις χρησιμοποιήσουν σε περίπτωση ανάγκης. Δεν είναι τυχαίο ότι οι σκίουροι, μαζί με τις κίσσες, θεωρούνται οι μεγαλύτεροι αναδασωτές της φύσης. Οι αρχές της άνοιξης είναι η δυσκολότερη περίοδος για τους σκίουρους, καθώς τα θαμμένα καρύδια αρχίζουν να φυτρώνουν και δεν είναι πλέον διαθέσιμα για τροφή.

Πρόκειται για ήρεμα ζώα και οι διεκδικήσεις μεταξύ τους περιλαμβάνουν μικρές στριγγλιές και τινάγματα της ουράς. Η ιεραρχία καθορίζεται από τα θηλυκά. Ζευγαρώνουν κυρίως από τον Ιανουάριο μέχρι τον Μάρτιο ενώ γεννάνε δύο φορές το χρόνο από 3 ως 7 μικρά κάθε φορά. Τα μικρά ανεξαρτητοποιούνται μετά από 4 μήνες. Η φροντίδα τους αναλαμβάνεται αποκλειστικά από τα θηλυκά τα οποία και μεταφέρουν τα μικρά τους σε περίπτωση κινδύνου. Ζούνε περίπου επτά χρόνια. Οι σκίουροι αποτελούν αγαπημένο θήραμα για πολλά ζώα ιδιαίτερα αρπακτικά πουλιά, κουνάβια, νυφίτσες, αλεπούδες και αγριόγατες.

Ο κόκκινος σκίουρος προστατεύεται από τη σύμβαση της Βέρνης, από το Π.Δ. 67/1981 και από το ΚΒ-IUCN.

Ας δούμε και την Διασωστική πλευρά του θέματος: Τι να κάνετε αν βρείτε ένα μωρό σκίουρο

Εάν βρήκατε έναν μωρό σκίουρο, η πρώτη σας προτεραιότητα είναι να διαπιστώσετε αν χρειάζεται βοήθεια. Εάν είναι ακέραιος και φαίνεται υγιής, η καλύτερη ενέργεια είναι να τον αφήσετε εκεί που είναι και να τον παρακολουθήσετε από απόσταση για να δείτε αν θα επιστρέψει η μητέρα του.  Εάν το μωρό σκίουρος είναι τραυματισμένος ή αν η μητέρα του δεν επιστρέψει μετά από λίγες ώρες, θα πρέπει να επικοινωνήσετε με ένα κέντρο αποκατάστασης άγριων ζώων για καθοδήγηση.

Ακολουθείστε τα παρακάτω «βήματα»:

1. Αξιολογήστε την κατάσταση:

• Είναι τραυματισμένος; Αναζητήστε τυχόν ορατά τραύματα, αιμορραγία ή σημάδια δυσφορίας.
• Είναι κρύος ή βρεγμένος; Αν τρέμει ή η γούνα του είναι υγρή, χρειάζεται ζέσταμα.
• Έχει πλήρη γούνα; Οι πολύ νεαροί σκίουροι θα είναι ροζ και άτριχοι, ενώ οι μεγαλύτεροι θα έχουν γούνα.
• Είναι κοντά σε φωλιά; Αν ο σκίουρος έπεσε από μια φωλιά, προσπαθήστε να τον τοποθετήσετε προσεκτικά μέσα ή σε ένα κοντινό δέντρο.
• Υπάρχουν άλλοι σκίουροι κοντά; Αν δείτε αδέρφια, μπορεί επίσης να χρειάζονται βοήθεια.
• Τον επιτέθηκε γάτα ή σκύλος; Ακόμη και ένα μικρό δάγκωμα ή γρατζουνιά από γάτα μπορεί να είναι επικίνδυνο.

2. Αν φαίνεται υγιής και ακέραιος:

• Αφήστε τον ήσυχο. Κρατήστε ανθρώπους και κατοικίδια μακριά και παρακολουθήστε από απόσταση για να δείτε αν θα επιστρέψει η μητέρα του.
• Αν κρυώνει, προσφέρετε ζεστασιά. Τοποθετήστε τον σε ένα μικρό δοχείο με ένα μαλακό πανί και μια πηγή θερμότητας, όπως μια ζεστή φιάλη νερού τυλιγμένη σε μια πετσέτα ή έναν χημικό θερμαντήρα χεριών. Άλλες πηγές θερμότητας μπορεί να είναι: α) Μια παλιά κάλτσα γεμάτη με στεγνό ρύζι - δέστε την άκρη της κάλτσας και βάλτε τη στο φούρνο μικροκυμάτων για ~1 λεπτό, β) Ένα σακουλάκι με κλείσιμο Zip-lock γεμάτο με ζεστό νερό, τοποθετημένο σε ένα δεύτερο σακουλάκι για να αποφευχθεί η διαρροή, γ) Ένα άδειο μπουκάλι αναψυκτικού γεμάτο με ζεστό νερό τυλιγμένο σε ένα μπλουζάκι ή ένα πανί, δ)Μια ζεστή θερμοφόρα τυλιγμένη σε ένα μπλουζάκι ή ένα πανί.
• Μην του δώσετε τροφή ή νερό. Οι σκίουροι χρειάζονται εξειδικευμένη φροντίδα και η ακατάλληλη σίτιση μπορεί να είναι επιβλαβής. Αντισταθείτε στον πειρασμό να το ταΐσετε, μπορεί να του κάνετε περισσότερο κακό παρά καλό.  Εάν ταΐσετε το μωρό, μπορεί να προκληθεί εισρόφηση, διάρροια και άλλα προβλήματα που μπορούν να οδηγήσουν στον θάνατο.

3. Αν χρειάζεται βοήθεια:

• Επικοινωνήστε με έναν υπεύθυνο αποκατάστασης άγριων ζώων. Έχουν τις γνώσεις και τους πόρους για να φροντίσουν τραυματισμένους ή ορφανούς σκίουρους.
• Κρατήστε τον σκίουρο ζεστό, ήσυχο και περιορισμένο. Χρησιμοποιήστε ένα χαρτόκουτο με ένα μαλακό πανί και μια πηγή θερμότητας.
• Μην του δώσετε τροφή ή νερό. Καλέστε τον υπεύθυνο για καθοδήγηση σχετικά με τη σίτιση.

Σημαντικές Σκέψεις:

• Μην προσπαθήσετε να μεγαλώσετε τον σκίουρο μόνοι σας. Οι σκίουροι απαιτούν εξειδικευμένη φροντίδα και σίτιση, και συχνά είναι παράνομο να κρατάτε άγρια ζώα χωρίς άδεια.
• Οι Οργανώσεις αποκατάστασης άγριων ζώων δεν χρηματοδοτούνται από το κράτος. Σκεφτείτε το ενδεχόμενο να κάνετε μια δωρεά για να υποστηρίξετε το έργο τους.
• Το καλύτερο αποτέλεσμα για έναν μωρό σκίουρο είναι να επανενωθεί με τη μητέρα του. Αν είναι δυνατόν, κάντε μια προσπάθεια για να τους ενώσετε ξανά πριν εμπλέξετε κάποιον υπεύθυνο αποκατάστασης. Να κάποιες οδηγίες, από ειδικούς:

Επιλέξτε ένα δοχείο

Επιλέξτε ένα μικρό καλάθι ψωμιού, ένα δοχείο για κατεψυγμένα προϊόντα ή παρόμοιο δοχείο όχι βαθύτερο από 8 εκατοστά. Μπορείτε να κρεμάσετε ή να στερεώσετε το δοχείο στο χαμηλότερο επίπεδο του δέντρου, αν είναι ασφαλές να το κάνετε και ο σκίουρος δεν μπορεί να πέσει έξω. Ή τοποθετήστε το δοχείο στο έδαφος κάτω από το δέντρο όπου βρήκατε το μωρό. Θυμηθείτε να μην χρησιμοποιείτε ένα βαθύ δοχείο, καθώς μπορεί να τρομάξει το μωρό. Μην σκεπάζετε το μωρό. Αν παρέχετε ένα κάλυμμα για να ξαπλώσει το μωρό, χρησιμοποιήστε υλικό από μπλουζάκι, καθώς άλλα υφάσματα μπορεί να προκαλέσουν βλάβη.

Για να προσελκύσετε την μητέρα του μπορείτε να παίξετε ήχους από κλάμα μωρού Σκίουρου (βλέπε παρακάτω QRcode)

Απομακρυνθείτε από την περιοχή

Όλα τα κατοικίδια πρέπει να είναι μέσα στο σπίτι. Όλοι οι ενήλικες και τα παιδιά πρέπει να παρακολουθούν από μέσα από το σπίτι. Η μαμά μπορεί να είναι πολύ φοβισμένη για να το πάρει πίσω αν έχει κοινό. Δώστε στη μαμά 2 με 3 ώρες για να το πάρει πίσω. Αν η φωλιά καταστράφηκε, θα χρειαστεί 2ώρες για να την ξαναφτιάξει. Πρέπει να ελέγξει τα μωρά και να φύγει για να φτιάξει τη νέα φωλιά. Πρέπει να επιστρέψει λίγο μετά από 2 ώρες.

Μην προσπαθήσετε να το επανενώσετε το σούρουπο/βράδυ/νύχτα! Η μαμά δεν θα το πάρει πίσω τη νύχτα. Κρατήστε τα μωρά ζεστά σε ένα ασφαλές, σκοτεινό μέρος μακριά από παιδιά και κατοικίδια. ΜΗΝΤΟ ΤΑΪΖΕΤΕ. Προχωρήστε στην επανένωση το πρωί.

Διάσωση στις 19/6/2025, πραγματοποιήθηκε - από μέλος της ΠΟΔΑΖ, Χριστίνα Νάνου,  του 1ουΣυστήματος Προσκόπων Πύργου - διάσωση μικρής νυχτερίδας που βρέθηκε στην Ζαχάρω Ηλείας από βέβαιο θάνατο, σε περιοχή με πολλές γάτες. Η μικρή νυχτερίδα είχε πέσει από την φωλιά της, ήταν αδύναμη και νωχελική  τις βραδινές ώρες. Ύστερα από επικοινωνία για οδηγίες από την AΝΙΜΑέφυγε την επόμενη μέρα για το κέντρο περίθαλψης της AΝΙΜΑ στον Ταύρο.

Για να αποκτήσετε πλήρη γνώση και αντίληψη για τηνσημασία και τον ρόλο των Νυχτερίδων στη Φύση, διαβάστε το σχετικό άρθρο στο Blog τηςΟΙΚΟ-ΓΕΝΙΑΣ:

https://oiko-genia.blogspot.com/p/37-batman.html

Το κείμενο παρουσιάζει τις νυχτερίδες, συνδέοντάς τες αρχικά με τον φανταστικό ήρωα Batman και δίνοντας επιστημονικές πληροφορίες για το μοναδικό αυτό ιπτάμενο θηλαστικό. Στην Ελλάδα συναντώνται 34 είδη, που αποτελούν το 1/3 των χερσαίων θηλαστικών, με σημαντικό ρόλο στην καταπολέμηση εντόμων μέσω ηχοεντοπισμού. Οι νυχτερίδες ζουν σε σπήλαια, ορυχεία, δέντρα ή ανθρώπινες κατασκευές και κυνηγούν κυρίως τη νύχτα. Παρά τη χρησιμότητά τους, συχνά παρεξηγούνται λόγω μύθων που τις παρουσιάζουν επικίνδυνες ή άχρηστες. Το κείμενο διαλύει πέντε διαδεδομένους μύθους, εξηγώντας ότι οι νυχτερίδες δεν επιτίθενται σε ανθρώπους, δεν είναι φορείς ασθενειών, δεν προκαλούν ζημιές, ωφελούν το περιβάλλον και βρίσκονται υπό απειλή λόγω ανθρώπινων δραστηριοτήτων.

Οι κυριότερες απειλές περιλαμβάνουν τη χρήση εντομοκτόνων, την καταστροφή υγροτόπων, την απερίσκεπτη τουριστική εκμετάλλευση σπηλαίων και το σφράγισμα ορυχείων. Λόγω χαμηλών ρυθμών αναπαραγωγής, η μείωση των πληθυσμών τους είναι δύσκολο να αναστραφεί. Όλα τα ελληνικά είδη προστατεύονται αυστηρά από την εθνική και διεθνή νομοθεσία.

Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στον ηχοεντοπισμό, την ικανότητα των νυχτερίδων να εκπέμπουν υπερηχητικούς ήχους που ανακλώνται στα αντικείμενα, επιτρέποντάς τους να “βλέπουν” στο σκοτάδι με εξαιρετική ακρίβεια. Κάποια είδη έχουν προσαρμοστεί να ζουν κοντά σε ανθρώπινες κατασκευές, ενώ άλλα, πιο ευαίσθητα, προτιμούν απομονωμένα μέρη.

Παρουσιάζεται το έργο LIFE GRECABAT, που αποσκοπεί στη διατήρηση και διαχείριση σπηλαίων και νυχτερίδων στην Ελλάδα. Δίνονται επίσης πρακτικές οδηγίες για την περίθαλψη τραυματισμένων ή αδύναμων νυχτερίδων και πληροφορίες για την κατασκευή τεχνητών φωλιών, ώστε να αντισταθμιστεί η απώλεια φυσικών χώρων κουρνιάσματος. Το κείμενο καταλήγει προωθώντας τη συνύπαρξη ανθρώπου και νυχτερίδων, αναδεικνύοντας τη σημασία τους για την ισορροπία των οικοσυστημάτων.

ΟΔΗΓΙΕΣΓΙΑ ΤΟΥΣ ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ

6 Βήματα όταν βρεις μικρή νυχτερίδα πεσμένη από τη φωλιά

1️⃣ Ασφάλεια δική σου πρώτα

• Μην την αγγίξεις ποτέ με γυμνά χέρια. Ακόμα κι αν είναι μικρή, οι νυχτερίδες μπορούν να μεταδώσουν λύσσα και άλλα παθογόνα.
• Χρησιμοποίησε παχιά γάντια (δερμάτινα ή κηπουρικής) ή ένα πανί/πετσέτα.

2️⃣ Παρατήρηση πριν την παρέμβαση

• Μήπως είναι η μητέρα κοντά; Μερικές φορές οι μικρές νυχτερίδες πέφτουν αλλά η μητέρα τις ξαναπαίρνει.
  Αν η περιοχή είναι ήσυχη, περίμενε 10–15 λεπτά για να δεις αν θα επιστρέψει.
• Ώρα και θερμοκρασία: Αν είναι μέρα και η νυχτερίδα φαίνεται αδύναμη/κρύα, κινδυνεύει γρήγορα.

3️⃣ Προσωρινή διάσωση

• Αν είναι μωρό (χωρίς τρίχωμα ή με ελάχιστο):
• Χρειάζεται ζεστασιά αμέσως, γιατί δεν μπορεί να ρυθμίσει θερμοκρασία.
• Βάλε την μέσα σε μικρό κουτί από χαρτόνι με καπάκι και μικρές τρύπες αερισμού.
• Στρώσε μαλακό πανί (χωρίς κλωστές που μπορεί να μπλεχτεί).
• Πρόσθεσε θερμαντική πηγή απ’ έξω (π.χ. μπουκάλι με ζεστό νερό τυλιγμένο σε πετσέτα, ή θερμοφόρα χαμηλής έντασης) από τη μία πλευρά του κουτιού — έτσι μπορεί να απομακρυνθεί αν ζεσταθεί πολύ.

4️⃣ Μην ταΐζεις και μην ποτίζεις

• Το λάθος που κάνουν πολλοί είναι να προσπαθούν να της δώσουν νερό ή γάλα.
• Μπορεί να πνιγεί πολύ εύκολα.
• Οι νυχτερίδες έχουν ειδική διατροφή και χρειάζονται εμπειρία για να ταϊστούν σωστά.

5️⃣ Άμεση επικοινωνία με ειδικούς

• Κάλεσε εγκεκριμένο κέντρο περίθαλψης άγριας ζωής.
  Στην Ελλάδα μπορείς να επικοινωνήσεις με:
• ΑΝΙΜΑ (210 9510075) – Αθήνα
• Δράση για την Άγρια Ζωή (Θεσσαλονίκη: 6979914855)
• Τοπικό Δασαρχείο
• Δώσε πληροφορίες: περιοχή, κατάσταση νυχτερίδας, αν είναι γυμνή/τριχωτή, ώρα που βρέθηκε.

6️⃣ Ειδική περίπτωση — πιθαν ήεπιστροφή στη φωλιά

Αν ξέρεις πού είναι η φωλιά και η μητέρα πετάει ακόμα κοντά, μπορεί να δοκιμαστεί τοποθέτηση του μικρού σε ασφαλές σημείο κοντά στην είσοδο (π.χ. σε μικρό ύφασμα ή χαρτονάκι δεμένο σε δέντρο) λίγο πριν το σούρουπο, ώστε να το βρει η μητέρα. Αυτό πρέπει να γίνει μόνο αν δεν υπάρχει κίνδυνος για το μικρό και υπάρχει βεβαιότητα παρουσίας της μητέρας.

Μικρή υπενθύμιση: Η διάσωση νυχτερίδας δεν είναι μόνο θέμα τρυφερότητας· απαιτεί προσοχή, εξειδίκευση και συνεργασία με τους σωστούς ανθρώπους. Αν μείνεις στο στάδιο "ζεσταίνω και παραδίδω στους ειδικούς", έχεις ήδη σώσει μια ζωή.

Κιτ Πρώτων Βοηθειών για Νυχτερίδες

 1. Κουτί μεταφοράς

• Μικρό κουτί από χαρτόνι με καπάκι.
• Τρύπες αερισμού (μικρές, για να μη χωράει να περάσει).
• Προαιρετικά, 2 μεγέθη κουτιών (ένα για μικρές, ένα για ενήλικες).

 2. Προστασία χεριών

• Δερμάτινα γάντια ή παχιά γάντια κηπουρικής.
• Εναλλακτικά, χοντρή πετσέτα αν δεν έχεις γάντια.

 3. Υλικά άνεσης& ασφάλειας

• Μαλακό βαμβακερό ύφασμα ή φλις (χωρίς κλωστές/θηλιές).
• Μικρό πανί-φωλιά (π.χ. ρολό υφάσματος) για να κουλουριαστεί.

 4. Θερμαντικά μέσα

• Μικρή θερμοφόρα ή
• Μπουκάλι νερού 0,5–1 λίτρου που γεμίζεις με ζεστό νερό και τυλίγεις σε πανί.
• Να τοποθετείται εκτός άμεσης επαφής με το ζώο, μόνο από τη μία πλευρά του κουτιού.

Εισαγωγή

Η διάσωση άγριων ζώων και πτηνών είναι μια ευγενής πράξη που απαιτεί προσοχή, γνώση και σεβασμό. Όταν βρίσκεστε μπροστά σε ένα τραυματισμένο ή εγκλωβισμένο άγριο ζώο, οι επιλογές και οι ενέργειές σας δεν επηρεάζουν μόνο το ζώο που διασώζετε, αλλά και τη δική σας ασφάλεια, καθώς και την ασφάλεια της οικογένειάς σας και των κατοικίδιων ζώων σας.

Βασικές Αρχές Ασφάλειας

Πρώτα η Ασφάλεια

• Η δική σας ασφάλεια έχει πρώτη προτεραιότητα
• Κάθε είδος είναι διαφορετικό και κάθε περίπτωση έχει τα δικά της προβλήματα
• Χρειάζεται εμπειρία για να τελειοποιηθούν οι τεχνικές σύλληψης
• Ακόμη και με εμπειρία, υπάρχει πάντα κίνδυνος τραυματισμού

Προστατευτικός Εξοπλισμός

• Γάντια: Δερμάτινα γάντια συγκόλλησης για τα περισσότερα ζώα
• Πετσέτα σύλληψης: Μεγάλη πετσέτα που θα σκεπάσει και θα περιορίσει το ζώο-πτηνό.
• Προστασία ματιών: Πλήρης προστασία που καλύπτει όλα τα μάτια, συμπεριλαμβανομένων των πλευρών
• Κατάλληλα ρούχα: Προστατευτικά ρούχα για αποφυγή γρατζουνιών

Η Μέθοδος "Κάλυψη με Κουτί" (BOX OVER)

Γιατί Είναι η Καλύτερη Μέθοδος

Ο καλύτερος τρόπος για να προστατέψετε τον εαυτό σας είναι να μην αγγίξετε ποτέ το ζώο εξαρχής. Με αυτή τη μέθοδο, μπορείτε να συλλάβετε τα περισσότερα ζώα με ασφάλεια χωρίς να αγγίξετε το ζώο, και το ζώο δεν θα έρθει σε επαφή με εσάς ποτέ.

Απαραίτητα Υλικά

1. Δοχείο σύλληψης: Χαρτόκουτο (πτηνά) ή πλαστικός (Σκατζόχοιρος) - μεταλλικός κάδος (Αλεπού, Ασβός), ανάλογα με το μέγεθος του ζώου
2. Άκαμπτο φύλλο: Χαρτόνι, μέταλλο, πλαστικό ή ξύλο μεγαλύτερο από το άνοιγμα του δοχείου
3. Ταινία: Αυτοκόλλητη ταινία (duct tape) ή ισχυρή ταινία συσκευασίας
4. Σχοινί ασφάλισης: Σχοινάκι ή χοντρό σπάγκο για ασφάλιση του κουτιού
5. Εξαερισμός: Μικρές τρύπες κοντά στην κορυφή για αεροστεγή δοχεία

Βήμα προς Βήμα Διαδικασία

1. Προετοιμασία: Συγκεντρώστε όλα τα υλικά πριν πλησιάσετε το ζώο
2. Πλησίασμα: Κινηθείτε αργά προς το ζώο
3. Αποκοπή διαφυγής: Για κινητικά ζώα, χρειάζονται περισσότερα άτομα
4. Τοποθέτηση κουτιού: Τοποθετήστε γρήγορα το κουτί πάνω από το ζώο
5. Σταθεροποίηση: Κρατήστε το κουτί σταθερά μέχρι το ζώο να ηρεμήσει
6. Εισαγωγή φύλλου: Σπρώξτε το άκαμπτο φύλλο κάτω από το κουτί
7. Ασφάλιση: Στερεώστε το φύλλο με ταινία ή κλείστε προσεκτικά και γρήγορα τα φύλλα της πάνω πλευράς.

Ειδικές Τεχνικές για Συγκεκριμένα Ζώα

Πάπιες και Υδρόβια Πτηνά

Προκλήσεις

• Μπορούν να τρέξουν και να κολυμπήσουν ακόμη και τραυματισμένες
• Θα μπουν στο νερό για προστασία
• Αποφεύγουν τα δίχτυα και τα ασυνήθιστα αντικείμενα

Σύλληψη με τα Χέρια (στην Ξηρά)

• Προσελκύστε με τροφή (σπόρους ή ψωμί)
• Καθίστε στο έδαφος για να μη φαίνεστε απειλητικός
• Η υπομονή είναι το κλειδί
• Μην αρπάζετε λαιμό, φτερά ή πόδια
• Τοποθετήστε τα χέρια πάνω από τα φτερά και σπρώξτε απαλά προς το έδαφος

Σύλληψη στο Νερό

• Χρειάζονται τουλάχιστον 2-4 άτομα
• Χρησιμοποιήστε πλωτά σχοινιά σε σχήμα "X" πάνω από το νερό
• Για μεγάλες λίμνες: μηχανοκίνητες βάρκες ή τηλεκατευθυνόμενα παιχνίδια
• Στόχος: να οδηγήσετε το πουλί στη στεριά

ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗ:  Όταν εργάζεστε κοντά σε νερό, προσέξτε το μαλακό έδαφος και τη λάσπη. Μπορεί να βυθιστείτε και να παγιδευτείτε, απαιτώντας έτσι και εσείς διάσωση.  Να εργάζεστε πάντα σε ομάδες όταν διασώζετε σε υγροτοπική περιοχή. Ποτέ μόνοι σας!

Χήνες

Ιδιαίτερα Χαρακτηριστικά

• Μεγαλύτερες και πιο επικίνδυνες από τις πάπιες
• Έχουν αλούλα: αιχμηρό οστό στην περιοχή του καρπού της πτέρυγας
• Μπορούν να προκαλέσουν κοψίματα και μώλωπες
• Ένα χτύπημα στο κεφάλι μπορεί να προκαλέσει αναισθησία ή διάσειση

Μέθοδος Σύλληψης

• Μόνο με δύο άτομα
• Ρίξτε κουβέρτα πάνω από το πουλί
• Τοποθετήστε κουτί πάνω από την κουβέρτα
• Χρησιμοποιήστε τη μέθοδο "κουτί από πάνω"

Ερωδιοί, Λευκοτσικνιάδες και Παρυδάτια Πτηνά

Κίνδυνοι

• Εξαιρετικά επικίνδυνα λόγω των μυτερών ραμφών
• Έχουν θανάσιμη στόχευση
• Μπορούν να επεκτείνουν την εμβέλειά τους πέρα από το αναμενόμενο
• Υψηλός κίνδυνος τραυματισμού ματιών

Απαραίτητα Μέτρα Προστασίας

• Πλήρης προστασία ματιών (όχι απλά γυαλιά οράσεως)
• Γάντια
• Πλησίασμα από μπροστά με το κουτί μπροστά σας
• Μέθοδος "κουτί από πάνω"

Εναλλακτική Μέθοδος με μεγάλη Πετσέτα ή Κουβέρτα

• Δύο άτομα με πλήρη προστασία
• Απλώστε πετσέτα - κουβέρτα πάνω από το πουλί
• Ψηλαφίστε και κρατήστε το ράμφος
• ΜΗΝ ΑΦΗΣΕΤΕ ΤΟ ΡΑΜΦΟΣ μέχρι να ασφαλίσει το κουτί

Βουτηχτάρια

Μοναδικά Χαρακτηριστικά

• Δεν μπορούν να περπατήσουν
• Τα πόδια τους είναι προσαρμοσμένα για κολύμπι
• Συχνά εγκλωβίζονται σε βρεγμένους δρόμους που μοιάζουν με νερό
• Έχουν την ίδια επικινδυνότητα με τους ερωδιούς (μακρύ λαιμό, μυτερό ράμφος)

Προσοχή

• Μην εκλάβετε την αδυναμία κίνησης ως ανικανότητα
• Θα επιτεθούν στα μάτια με την ίδια ακρίβεια
• Απαραίτητη η πλήρης προστασία ματιών

Αρπακτικά

Όπλα και Επικινδυνότητα

• Ράμφη: Κυρτά και κοφτερά, για σχίσιμο σάρκας
• Νύχια: Μέχρι 2,5 εκατοστά σε μεγάλες κουκουβάγιες
• Δύναμη λαβής: 90-250 κιλά ανά τετραγωνικό εκατοστό
• Συμπεριφορά: Φουσκώνουν φτερά, βγάζουν ήχους, κυλούν πίσω

Μέθοδοι Σύλληψης

1. Προτιμώμενη: Μέθοδος "κουτί από πάνω"
2. Πετσέτα-Κουβέρτα: Το σκοτάδι τα ηρεμεί γρήγορα
3. Χειρισμός σοβαρά τραυματισμένων:
• Πουλί μπρούμυτα
• Χέρια στη μέση της πλάτης
• Έλεγχος φτερών και ποδιών
• Μεταφορά με πόδια προς την ουρά

Γενικές Συμβουλές Μεταφοράς

Επιλογή Δοχείου

• Αποφύγετε συρμάτινα κλουβιά (καταστρέφουν τα φτερά) και διατηρούν πολύ υψηλό άγχος στα ζώα.
• Μέγεθος: Αρκετά μεγάλο για να μη βλάπτει τα φτερά, αρκετά μικρό για να αποτρέπει υπερβολική κίνηση
• Τα άγρια ζώα αισθάνονται πιο ασφαλή όταν δεν βλέπουν έξω

Διαμόρφωση Εσωτερικού

• Υπόστρωμα: Ψιλοκομμένο χαρτί εφημερίδας (γεμίζει το μισό κουτί)
• Για πουλιά: Κάτι να κρατηθούν (βρεφική κουβέρτα, φούτερ)
• Αποφύγετε: Φθαρμένες πετσέτες που ξεφτίζουν

Τοποθέτηση Ζώου

• Μικρά ζώα: Μαζί για να μοιράζονται θερμότητα
• Αναίσθητα ζώα: Μπρούμυτα, ελαφρώς στο πλάι (όχι στην πλάτη)
• Επένδυση: Κουβέρτες στα πλάγια για υποστήριξη

Ασφάλεια Μεταφοράς

• Εξαερισμός: Επαρκής ανταλλαγή αέρα
• Διαφυγή: Προσέξτε ιδιαίτερα για θηλαστικά (π.χ. Σκατζόχοιρος) που μπορούν να μασήσουν το κουτί για να δραπετεύσουν.
• Παρακολούθηση: Συχνός έλεγχος κατά τη μεταφορά

Συμπέρασμα

Η διάσωση άγριων ζώων είναι μια πολύπλοκη διαδικασία που απαιτεί γνώση, προετοιμασία και σεβασμό στο ζώο. Η μέθοδος "κάλυψη με κουτί"(BOX OVER) παρέχει την ασφαλέστερη λύση για τις περισσότερες περιπτώσεις, ενώ οι ειδικές τεχνικές για κάθε είδος εξασφαλίζουν αποτελεσματική και ασφαλή σύλληψη.

Θυμηθείτε πάντα: Η ασφάλειά σας έχει πρώτη προτεραιότητα. Εάν δεν αισθάνεστε ασφαλείς ή δεν έχετε τον κατάλληλο εξοπλισμό, καλέστε επαγγελματίες διασώστες άγριας ζωής.

Κάθε ζώο που διασώζετε έχει την ευκαιρία να επιστρέψει στο φυσικό του περιβάλλον, χάρη στη φροντίδα και τη σωστή τεχνική που εφαρμόζετε κατά τη διάσωσή του.

Το κείμενο επιμελήθηκε ο Θεόδωρος Μπένος-Πάλμερ τον Ιούλιο 2025 και είναι βασισμένο στο βιβλίο Rescuing Wildlife της Peggy Sue Hentz, 2017, Red Creek Wildlife Center.

Μια εξαιρετική πρωτοβουλία περιβαλλοντικής εκπαίδευσης υλοποιήθηκε στο Βόλο, ενώνοντας την εμπειρία των προσκόπων με τους στόχους της σύγχρονης παιδαγωγικής

Στην εποχή που η κλιματική αλλαγή και η προστασία του περιβάλλοντος αποτελούν κεντρικά ζητήματα για τις νέες γενιές, η συνεργασία της Ένωσης Παλαιών Προσκόπων και της Προσκοπικής Ομάδας Διάσωσης Άγριας Ζωής(Π.Ο.Δ.Α.Ζ.) του 6ου Συστήματος Αεροπροσκόπων Βόλου με το 8ο Γενικό Λύκειο Βόλου αποτελεί ένα φωτεινό παράδειγμα συνδυασμού θεωρίας και πράξης στην περιβαλλοντική εκπαίδευση.

Διεθνής Διάσταση και Ευρωπαϊκή Προοπτική

Η πρωτοβουλία αυτή αναπτύχθηκε στο πλαίσιο δύο σημαντικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Αφενός του σχολικού προγράμματος ERASMUS+, το οποίο φιλοξένησε Ισπανούς μαθητές στην Ελλάδα, δημιουργώντας ένα διεθνές περιβάλλον μάθησης και ανταλλαγής εμπειριών. Αφετέρου του προγράμματος "Δράσεις Ενίσχυσης Ενεργού Πολιτειότητας" της Β΄ Λυκείου, το οποίο στοχεύει στη διαμόρφωση υπεύθυνων πολιτών με περιβαλλοντική συνείδηση.

Η πρόσκληση από τη Διευθύντρια του 8ου Λυκείου Βόλου, κα Κελεπέση – Ακρίτα Ευγενία, και των καθηγητών-μελών της Παιδαγωγικής Ομάδας του προγράμματος Erasmus+ Accreditation, σηματοδότησε την έναρξη μιας καινοτόμου συνεργασίας που συνδέει την εμπειρία των προσκόπων με τις ανάγκες της σύγχρονης εκπαίδευσης.

Πρακτική Μάθηση στη Φύση: Το Μάθημα της Γορίτσας

Την Τρίτη 6 Μαΐου, ο λόφος της Γορίτσας μετατράπηκε σε φυσική αίθουσα διδασκαλίας όπου Έλληνες και Ισπανοί μαθητές συμμετείχαν σε έναν εμπλουτισμένο περίπατο. Τα μέλη της Ένωσης και της Π.Ο.Δ.Α.Ζ., υπό την καθοδήγηση των συνοδών καθηγητών κ. Ι. Στεργιόπουλου και κ. Μ. Τζώρζη, δεν περιορίστηκαν στη μετάδοση ιστορικών γνώσεων για τον χώρο, αλλά προσέφεραν έναν ολοκληρωμένο οδηγό επιβίωσης και περιβαλλοντικής συνείδησης.

Δεξιότητες Ζωής και Περιβαλλοντική Εκπαίδευση

Οι μαθητές εκπαιδεύτηκαν σε βασικές δεξιότητες που συνδυάζουν την πρακτική σοφία με τη φροντίδα του περιβάλλοντος:

Οργάνωση και Εξοπλισμός: Μάθανε ποια είδη πρέπει να περιέχει ένα σακίδιο ημέρας σε περίπτωση εκδρομής στη φύση και τον σωστό τρόπο τοποθέτησής τους, μια γνώση που προάγει την υπεύθυνη εξερεύνηση της φύσης.

Προσανατολισμός χωρίς Τεχνολογία: Εκμάθηση παραδοσιακών μεθόδων προσανατολισμού για χρήση σε φυσικά μέρη όπου δεν υπάρχει πρόσβαση στο διαδίκτυο, αναπτύσσοντας την αυτονομία και την κριτική σκέψη.

Πρώτες Βοήθειες: Απόκτηση γνώσεων για την αντιμετώπιση επιδερμικών τραυμάτων και τη σύνθεση φορητού φαρμακείου, δεξιότητες απαραίτητες για κάθε υπεύθυνο εξερευνητή της φύσης.

Καινοτομία στη Διάσωση Άγριας Ζωής: Τεχνολογία στην Υπηρεσία του Περιβάλλοντος

Το πιο εντυπωσιακό μέρος της εκπαίδευσης ήταν η παρουσίαση της Π.Ο.Δ.Α.Ζ. για τη διάσωση τραυματισμένων ζώων. Μέσω προσομοίωσης, οι μαθητές παρακολούθησαν πώς η σύγχρονη τεχνολογία, όπως τα Drones, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη διάσωση ζώων σε δύσβατες περιοχές. Αυτή η καινοτόμος προσέγγιση δείχνει πώς η τεχνολογία μπορεί να γίνει σύμμαχος στην προστασία του περιβάλλοντος.

Οι νέοι εκπαιδεύτηκαν στα εργαλεία που απαιτούνται για τη διάσωση άγριων ζώων, στα βασικά βήματα που ακολουθεί ο εθελοντής Διασώστης κατά την περισυλλογή ενός τραυματισμένου άγριου ζώου, καθώς και στο δίκτυο συλλόγων που αναλαμβάνουν την εξειδικευμένη θεραπεία των ζώων.

Συνέχεια και Εμβάθυνση: Η Παρουσίαση της 9ης Μαΐου

Την Παρασκευή 9 Μαΐου, η δράση συνεχίστηκε με την παρουσίαση των βασικών βημάτων διάσωσης άγριων ζώων αποκλειστικά για τους μαθητές της Β΄ Τάξης του 8ου Γενικού Λυκείου Βόλου, στο πλαίσιο των σχολικών δράσεων για την ενεργή πολιτειότητα. Η παρουσίαση εμπλουτίστηκε με οπτικό υλικό από πραγματικές διασώσεις που έχουν πραγματοποιήσει τα μέλη της ομάδας στο πρόσφατο παρελθόν, προσδίδοντας αυθεντικότητα και συναισθηματική βαρύτητα στο μάθημα.

Συμβολικό Δώρο με Πρακτική Αξία

Ως επιστέγασμα της συνεργασίας, τα μέλη της Ένωσης χάρισαν στο σχολείο μια χειροποίητη φωλιά. Αυτό το συμβολικό αλλά και πρακτικό δώρο στοχεύει να δώσει στους μαθητές το κίνητρο να φροντίσουν, με τη σειρά τους, τα αποδημητικά πουλιά που επισκέπτονται αυτή την περίοδο τη χώρα μας, εξασφαλίζοντάς τους τροφή. Αυτή η χειρονομία αντικατοπτρίζει τη φιλοσοφία της παιδαγωγικής προσέγγισης: η μάθηση δεν τελειώνει στην αίθουσα, αλλά συνεχίζεται με πρακτικές δράσεις φροντίδας.

Οι Πρωταγωνιστές της Πρωτοβουλίας

Πίσω από αυτή την επιτυχημένη πρωτοβουλία βρίσκονται άνθρωποι με όραμα και αφοσίωση. Η κα Λεονταρίτη Μαρία, ως αρχηγός της Ένωσης, οκος Λεονταρίτης Αλέξανδρος, και η κα Σχιζονίκα-Γιαννιά Ελένη ως μέλη, η κα Χαλαστάρα Ιουλία ως ειδική συνεργάτης, ο κος Λεονταρίτης Χ. ως Υπαρχηγός Συστήματος και η κα Παρασκευή Δάκα ως Υπαρχηγός Αγέλης, αποτελούν μια ομάδα με πλούσια εμπειρία και βαθιά αφοσίωση στους στόχους της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.

Η ευγνωμοσύνη που εκφράζουν προς τη διεύθυνση του σχολείου και τους καθηγητές του Προγράμματος, τόσο Έλληνες όσο και Ισπανούς, για την αμέριστη συνεργασία, αντικατοπτρίζει το κλίμα αμοιβαίου σεβασμού και κοινού οράματος που χαρακτήρισε αυτή την πρωτοβουλία.

Το Όραμα για το Μέλλον: Πολίτες του Αύριο

Η φιλοσοφία πίσω από αυτές τις δράσεις είναι βαθύτερη από την απλή μετάδοση γνώσεων. Στόχος είναι η δημιουργία περιβαλλοντικά συνειδητών πολιτών που θα αναλάβουν δράση στο μέλλον. Η κατάλληλη και έγκαιρη ενημέρωση θα δώσει στα παιδιά τη δυνατότητα να προωθήσουν στο μέλλον τις αναγκαίες πολιτικές που θα οδηγήσουν σε:

• Δημιουργία και διασύνδεση πράσινων και μπλε χώρων: Μια ολοκληρωμένη προσέγγιση στον αστικό σχεδιασμό που συνδυάζει την οικολογική αξία με την ποιότητα ζωής των πολιτών.
• Δημιουργία διαδρόμων άγριας ζωής: Δίκτυα προστατευόμενων χώρων που επιτρέπουν στα άγρια ζώα να μετακινούνται με ασφάλεια και να διατηρούν τη γενετική τους ποικιλομορφία.
• Προστασία «άγριων» περιοχών εντός και εκτός αστικών ορίων: Διατήρηση φυσικών οικοσυστημάτων που αποτελούν πνεύμονες πρασίνου και καταφύγια βιοποικιλότητας.

Συμβολή στη Βιώσιμη Ανάπτυξη

Αυτές οι πολιτικές θα συμβάλλουν στη μείωση της καταστροφής των οικοτόπων και θα δημιουργήσουν υγιή οικοσυστήματα για ανθρώπους και ζώα. Η προσέγγιση αυτή είναι απόλυτα ευθυγραμμισμένη με τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ και τις περιβαλλοντικές προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Επίλογος: Ένα Μοντέλο προς Μίμηση

Σε αυτό το όραμα αποβλέπει κάθε ενημερωτική δράση της Ένωσης στα σχολεία. Η συνεργασία μεταξύ του 6ου Συστήματος Αεροπροσκόπων Βόλου και του8ου Γενικού Λυκείου Βόλου αποτελεί ένα φωτεινό παράδειγμα του πώς η συνένωση της εμπειρίας, της καινοτομίας και του εκπαιδευτικού οράματος μπορεί να δημιουργήσει προγράμματα που όχι μόνο εκπαιδεύουν, αλλά και εμπνέουν τις νέες γενιές να γίνουν ενεργοί προστάτες του περιβάλλοντος.

Η πρωτοβουλία αυτή δείχνει το δρόμο για μια εκπαίδευση που ξεπερνά τα όρια της παραδοσιακής διδασκαλίας και αγκαλιάζει τη βιωματική μάθηση, τη διεθνή συνεργασία και την περιβαλλοντική δράση. Αποτελεί ένα μοντέλο που αξίζει να μιμηθούν και άλλα εκπαιδευτικά ιδρύματα σε όλη την Ελλάδα και την Ευρώπη.

Κείμενο: Ιωάννης Σκοτεινιώτης & Θεόδωρος Μπένος Πάλμερ